ESG – Wat moet ik (als gemeente) ermee?

De ESG-rapportage. Wat is het? Wat heb ik eraan als gemeente? Wat zijn de kansen (en ik verklap alvast, dat zijn er veulllll!) en wat is de grootste valkuil? 

ESG-rapportages geven inzicht in de kwaliteit én kwantiteit van de activiteiten van jouw bedrijf/gemeente. Met andere woorden: welke bijdrage leveren mijn activiteiten aan de drie ESG-domeinen: Environmental – Social – Governance? Of in goed Nederlands: Milieu, Maatschappij en Bestuur.

Vreemd

En met deze simpele vertaling van het Engels naar het Nederlands, is in één opslag duidelijk hoe vreemd het is dat nationale en lokale overheden nog geen drijvende kracht achter deze ESG’s zijn. Want, zijn overheden al niet sinds jaar en dag met deze thema’s bezig? Alleen dan wel zonder er op een gestructureerde manier over te rapporteren. Maar, en ik geef je even een inkijkje in mijn brein, zou het niet veel meer zoden aan de dijk zetten (een passende metafoor voor NL) wanneer gemeenten juist veel nadrukkelijker over de SDG’s zouden rapporteren, in plaats van de gekunstelde rapportering over de rechtmatigheidsverantwoording?

Zit hier nu niet nét het verschil tussen rapporteren over het ‘zinnig besteden van publiek geld ten opzichte van het enkel rapporteren over het ‘zorgvuldig’ uitgeven van publiek geld?

"Het is slechts een kwestie van tijd voordat Europese wetgeving ervoor gaat zorgen dat gemeenten deze rapportages ook moeten opstellen..."

Kwestie van tijd

En ja, ik weet dat het slechts een kwestie van tijd is voordat Europese wetgeving ervoor gaat zorgen dat gemeenten deze rapportages ook moeten opstellen. Immers, voldoe je aan twee van de drie criteria die (nu nog alleen) een beursgenoteerd bedrijf ESG-plichtig maken: 250 fte, 40 miljoen omzet en 20 miljoen balanstotaal, dan mag je aan de bak. En een beetje gemeente voldoet hier met gemak aan. Daarbij gaat natuurlijk vroeg of laat de voorbeeldfunctie van een overheid meespelen in de besluitvorming om dit ook voor overheden verplicht te stellen.

Verplicht nummertje

Toch ben ik niet bijzonder blij met de wetenschap dat dit voor gemeenten verplicht gaat worden. Want punt één: ‘gaat worden’ betekent dat we weer achter de muziek aan gaan lopen. En punt twee: het reële risico is dat we dit weer als een ‘verplicht nummertje’ gaan zien.

Ik houd voor dit blog met name punt twee in mijn achterhoofd. Ik ga namelijk maar heel kort de ESG-rapportage zelf toelichten (een beetje context is natuurlijk wel lekker). Maar ik zal voornamelijk inzoomen op: “Wat heb ik eraan?”.

Want begrijp me niet verkeerd, ik had, heb en zal altijd een ‘groen en duurzaam hart’ hebben. Maar de echte verandering, of het echt in beweging krijgen van organisaties komt niet alleen vanuit een intrinsieke motivatie, die komt ook voort uit de wetenschap dat organisaties ‘er iets aan hebben’ om hiermee aan de slag te gaan. Of zoals velen de Engelse variant hiervan vaak aanhalen: “What’s in it for me?”. En dit is een terechte vraag, die helemaal niet ‘vies’ is.

Wat is een ESG-rapportage nu eigenlijk?

Een ESG-rapportage, wat is dat? In het kort (en nogmaals dit is geen diepe inhoudelijke uiteenzetting van de ESG’s als zodanig) komt het er op neer dat (beursgenoteerde) bedrijven verplicht worden om volgens een Europese standaard de financiële rapportage uit te breiden met een rapportage die inzichtelijk maakt hoe de bedrijfsactiviteiten positief of negatief bijdragen aan/impact hebben op het milieu, de maatschappij en hoe deze bedrijven bestuurd worden. Dat klinkt misschien nog wat wollig. Daarom maak ik een uitstapje naar de praktijk. Denk bijvoorbeeld aan:

• Inzicht in hoeverre het wagenpark van een bedrijf direct bijdraagt aan milieuschade (een wagenpark op diesel) of deze schade inperkt (een elektrisch wagenpark).
• De maatschappelijke impact van een kledingbedrijf dat niet langer vervuilende kleurstoffen gebruikt of zich ervan verzekert dat er geen kinderarbeid aan te pas komt bij de productie van de kleding.

Over de hele waardeketen

En dan zijn we er nog niet. Want het gaat niet alleen van de impact van het bedrijf zelf, maar over de impact van de hele waardeketen.

Dus even terug naar die kledingfabrikant uit het laatste voorbeeld. Die houdt ook rekening met de impact van zijn toeleveranciers, bijvoorbeeld de fabrikant van kleurstoffen en de impact die deze op het milieu hebben. (Zou het restant verf voor de kleurstof in een rivier geloosd worden, dan beïnvloedt dit dus de ESG-score van de kledingfabrikant.)

"Een groene afweging wordt feitelijk gestuurd door de maatschappij, want consumenten vragen steeds nadrukkelijker om duurzame producten."

Een groene afweging

De gedachte hierachter is dat met een ESG-rapportage beleggers en investeerders een beleggings-/investeringsbeslissing niet alleen op basis van een financiële afweging nemen, maar dat er ook een ‘groene’ afweging plaatsvindt. Een groene afweging die feitelijk gestuurd wordt door de maatschappij, want consumenten vragen steeds nadrukkelijker om duurzame producten. Duurzaam op alle drie de ESG-onderdelen: Environemental (Milieu), Social (Maatschappij) en Governance (Bestuur) - ik noem ze nog maar een keertje.

Marktwerking en dwang

Redeneer je dit door, dan zie je dus ook het belang van bedrijven om hiermee aan de slag te gaan. Enerzijds omdat als een bedrijf dit niet doet het op termijn zijn concurrentiepositie verliest, omdat klanten kiezen voor ‘groenere en meer duurzame bedrijven’. Hierdoor blijven beleggers en investeerders weg en uiteindelijk verliest een bedrijf zijn bestaansrecht. Hier leunen we dus behoorlijk op het mechanisme van marktwerking. Anderzijds zullen bedrijven die deze rapportages niet inzichtelijk maken, boetes op de mat kunnen verwachten. Hier leunen we dus op het mechanisme van dwang.

En dan nu de kansen voor de gemeente

En nu de gemeente… wat moet die met de ESG’s? Er zijn immers al zoveel initiatieven op het gebied van alle drie de ESG-pijlers. Waarom moet dit er dan ook nog een keer bij? Slaan we nu echt vierkant door met zijn allen?

Net gaf ik al de mechanismen van marktwerking en dwang aan. Het eerste mechanisme (marktwerking) zal voor gemeenten niet gaan werken, omdat een gemeente nauwelijks aan marktwerking onderhevig is. Het tweede mechanisme (dwang) kan zéker wel werken, maar is - in mijn optiek - een zwaktebod dat ervoor gaat zorgen dat gemeenten het als het zoveelste ‘moetje’ gaan zien. Tijd dus voor een sterk staaltje omdenken! We draaien de benadering om en ik breng de enorme kansen voor gemeenten op het gebied van ESG-rapportages voor het voetlicht.

Kans 1: Harmonisering van beleid

Het is waar, er zijn veel initiatieven binnen het aandachtsgebied van de harmonisering van beleid. En dat is ook logisch, want het besef is de laatste decennia echt ingedaald: zó kunnen we niet langer met onze planeet omgaan. ESG-rapportages bieden de mogelijkheden om al deze initiatieven en al het - ook door gemeenten - ontwikkelde beleid nu eens op een juiste en inzichtelijke manier bij elkaar te brengen. ESG-rapporten volgen namelijk een standaard, net zoals een financieel jaarverslag, wat vergelijking tussen organisaties en het effect van hun beleid mogelijk maakt.

Deze initiatieven kun je samenbrengen

Natuurlijk rijst nu als vanzelf de vraag: “Welke initiatieven kunnen we dan samenbrengen?”

1) Duurzaamheid en ESG’s. Veel gemeenten zijn bezig met duurzaamheid. Maar dit is vaak ‘smal’ ingestoken op het milieu. Dit past echter naadloos in de E van de ESG’s.

2) SDG en ESG. Op de tweede plaats zijn veel gemeenten bezig met de SDG’s de Sustainable Development Goals - de uitgebreide variant van duurzaamheid. En laat ESG nu zijn oorsprong vinden in de SDG’s. Met als verschil dat de ESG’s een meer gestructureerde en duidelijke manier van rapporteren voorschrijven, via standaarden die aansluiten op de financiële verslaglegging (Lees: jaarrekening).

3) MVO en social ROI. Initiatieven als maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en social return on investment (ROI). Deze passen naadloos in de S van de ESG.

4) Maatschappelijke effectsturing en toegevoegde waarde. Het op een transparante manier verantwoorden van de toegevoegde waarde van gemeentelijk beleid. Dit past naadloos in de G van ESG.

Initiatief 5, 6, 7…

Een vijfde, zesde en zevende onderdeel? Ook die zijn zo te bedenken, maar ik beperk me voor nu tot deze hoofdmoten. Want elke gemeente is met één of meerdere van deze initiatieven bezig. En in praktijk zie ik dat met veel energie, plezier en intrinsieke motivatie aan deze initiatieven wordt gewerkt. En dat is alleen maar mooi om te zien. Maar ik zie helaas net zo vaak dat - alle goede wil ten spijt - dit een onsamenhangend geheel is, dat niet structureel is ingebed in het gemeentelijk beleid en dat nauwelijks het niveau van rapporteren het niveau van de jaarrekening bereikt.

Wat heb ik aan de ESG’s en harmonisatie van het beleid?

De ESG’s bieden een fantastische mogelijkheid om al deze initiatieven te harmoniseren. En dat brengt ons bij de eerste “Wat heb ik eraan?” Want, geharmoniseerd beleid:

•    Brengt duidelijkheid en maakt dat je een strategie kan ontwikkelen

•    Maakt dat je vanuit een samenhangend geheel je inwoner kan informeren

•    Is effectiever en zet dus meer zoden aan de dijk

•    Is efficiënter en kost dus minder energie, tijd en geld

•    Is vele male makkelijker in de haarvaten van de gemeentelijke organisatie te krijgen dan alle kleine losse initiatieven

Kans 2: De slag om talent

Vele gemeenten staan te trappelen om (jong) talent aan te trekken om bij de gemeente (één van de leukste en meest diverse werkgevers die je kan hebben) te komen werken. Zeker als het gaat om - om die vreselijke term er maar eens in te gooien – ‘Gen-Z’. De ESG-pijlers zijn de onderwerpen die voor deze generatie van belang zijn. En bij een gemeente kan je op deze onderdelen écht een verschil maken, zowel vanuit de voorbeeldfunctie, als vanuit het maken van beleid.

Gemeenten maken van al dit soort mogelijkheden in mijn ogen te weinig gebruik. De gemiddelde vacaturetekst van een gemeente loopt niet over van originaliteit, visie en ambitie op deze onderwerpen. En dat terwijl híer juist een enorme kans ligt om deze doelgroep aan te spreken.

Kans 3: Een boost voor je informatiemanagement

Ik roeptoeter al jaren dat een gemeente feitelijk een informatieverwerkend bedrijf is. En dan in één moeite door: dat het verbazingwekkend is dat informatiemanagement zo in de kinderschoenen staat.

De gestructureerde aanpak - die nodig is om alle ESG-gegevens boven water te krijgen - zijn een prachtige eerste stap naar het inzicht in je gegevensstromen en je informatiemanagement. En dat terwijl je die inspanning óók nog eens koppelt aan een beweging om jouw impact op de wereld te verbeteren. Hoe mooi kan het zijn?!

Kans 4: De voorbeeld- ondersteunings- en herstelkans

Gemeenten kunnen zo nadrukkelijk een rol spelen bij de ESG’s. Niet alleen vanuit hun eigen bedrijfsvoering, maar ook vanuit de voorbeeld- en ondersteuningsfunctie. Lokale bedrijven ondersteunen met een ESG-aanpak:

•    Het stimuleren van een circulaire economie

•    Het versterken van de lokale economie

•    Het tegengaan van kansenongelijkheid.

De ESG’s bieden zo verschrikkelijk veel mogelijkheden. Mogelijkheden die ook bijdragen aan het herstel van het vertrouwen in de politiek. Niet vanuit de nationale invalshoek, maar gewoon lekker simpel en lokaal. Klein beginnen, groots eindigen!

En nu jij! Kans 5, 6 , 7 ….

Ik stop voor dit blog bij kans vier. En dat doe ik met jou reden. Ik wil je uitdagen om zelf kans 5, 6 en 7 te bedenken. Want geloof me die zijn er. Met alleen iets lezen, is er nog nooit een verandering bereikt. Dus daarom wat huiswerk voor jou ter inspiratie. Laat je me weten welke kansen jij nog ziet voor jouw gemeente? Superleuk als je dit met mij deelt: joostparren@stepincontrol.com

Wat is eigenlijk de valkuil als er zoveel voordelen zijn?

De ESG-rapportage is een prachtig instrument, maar toch voorzie ik een stevige valkuil. De ESG-rapportage wordt namelijk aan de ene kant - volledig terecht - weggezet als een belangrijk instrument om bewustzijn rondom onze planeet en de mensen te creëren. Anderzijds hoor je ook steeds: “De ESG-verplichting komt eraan, we moeten dit, of we moeten dat…”. Er ligt veel nadruk op de verplichting en naar mijn smaak te weinig nadruk op de kansen.

Dit leidt er in praktijk veelal toe (en ik zie dit vaak bij gemeenten) dat we een afwachtende houding gaan innemen. Oftewel: we kijken de zogenaamde kat uit de boom (of liever nog de kat ín de boom) en we hebben totaal geen oog voor de kansen die er zijn.

Neerwaartse spiraal

Dat maakt dat we pas in de actiestand schieten als het echt moet. Tsja. En dat is een neerwaartse spiraal. We hebben geen tijd meer om een samenhangende strategie te ontwikkelen. Wat er dus toe leidt dat we de ESG’s straks alleen volgens de minimale regels gaan toepassen en we onszelf in de vingers snijden omdat alle initiatieven die er al wél zijn (en wat goede initiatieven zijn) niet in samenhang worden gebracht. Waardoor we én minder waarde leveren én dit ons ook nog eens onnodig veel tijd, energie en geld kost.

Anderzijds laten we alle kansen liggen om de bedrijfsvoering - op een bij deze tijd passende manier - te versterken. En ook dát leidt er weer toe dat onze impact minder is dan dat deze kan zijn én ons evengoed wel steeds meer tijd, energie en geld gaat kosten.

Doorbreken

Dus gemeente, ja, jij daar, alsjeblieft: doorbreek-die-neerwaartse-spiraal, de-vicieuze-cirkel, de-hond-die-in-zijn-eigen-staart-bijt! Laat de ESG’s je straks niet als de ‘zoveelste verplichting’ overkomen, maar ga actief aan de slag en grijp deze kans met beide handen – en de handen van je collega’s – aan. Of om geheel in lijn met het onderwerp van dit blog te eindigen:

“Alles wat je aandacht en liefde geeft, groeit.” 

En als jij aandacht en liefde geeft aan de ESG, dan beloof ik jou dat je niet alleen bijdraagt aan een betere leefwereld, maar ook dat jouw bedrijfsvoering sterker wordt en groeit van een fragiel boompje tot een machtige woudreus.

Verder praten hierover? Een goed idee? Of alvast voorsorteren en kan je wel wat hulp gebruiken?