Met of zonder P x Q ravijnjaar 2026 in…

5 min

2026. Veel gemeenten kijken er met angst en beven naar uit: het ravijnjaar. En dat snap ik helemaal. Wie zou er niet zijn broekje vol doen als je op een ravijn afstevent? Maar wat is precies het ravijnjaar? En belangrijker: hoe bied je als gemeente het hoofd aan dit zogenoemde verschijnsel wat tot vrees, ergernis en zorg leidt?

Na het overleven van de milleniumbugs, een financiële crisis in 2008, zitten we nu middenin een volgende revolutie: die van Artificial Intelligence. En hoewel dat ongetwijfeld de komende jaren ook de nodige uitdagingen met zich meebrengt, is het niet de AI-revolutie die gemeenten vrezen. Wél het ravijnjaar dat eraan komt.

Wat is het ravijnjaar?

Dit fenomeen ontstaat omdat de koppeling wordt losgelaten tussen de uitgaven van het Rijk en de hoeveelheid geld die in het gemeente- en provinciefonds zit. Oftewel, zodra het jaar 2026 van start gaat, ontvangen gemeenten structureel minder geld van het Rijk. Op zijn zachtst gezegd; een uitdaging.

Een goede voorbereiding…

Om het ravijnjaar het hoofd te bieden, wil je als gemeente voorbereid zijn. Een goede voorbereiding is tenslotte het halve werk. En wat is de eerste reactie van ieder weldenkend mens als je weet dat er structureel minder geld binnenkomt? Juist ja: bezuinigen. Bijvoorbeeld op de bedrijfsvoering en – in het slechtste geval ook – op de dienstverlening.

Maar, wat als je dit kan voorkomen? Wat als het juist de lagere overheden zijn die laten zien dat structurele veranderingen mogelijk zijn, terwijl de bedrijfsvoering en de dienstverlening op peil blijven? Wat als lokale overheden aantonen dat een degelijke toekomstvisie het hoofd biedt aan problemen – problemen waar het Rijk zelf ook mee worstelt? Wat als jouw gemeente het lichtend voorbeeld is over hoe structurele verandering van onderaf mogelijk is?

Heerlijk: weerstand

Uiteraard heb ik de wijsheid niet in pacht. En ja, mijn oplossingen stuiten ongetwijfeld op weerstand. “Ja Joost, als het zo makkelijk was als jij zegt, dan hadden we dat natuurlijk al lang gedaan hè?”. Maar wat als het écht zo makkelijk is?

Mijn uitnodiging aan jou: lees vooral door met een open blik. Hoe meer weerstand je voelt, hoe beter. Want achter weerstand, schijnt de zon. Zou dat niet een heerlijk gevoel zijn? Met de zon op je bol het ravijnjaar tegemoet treden?

Bel me gerust
In dit blog en de komende artikelen zal ik niet zozeer mijn uitgebreide visie delen, (bel me daar maar een keer voor op, dan maken we een afspraak) maar geef ik een aantal concrete voorbeelden. Ik laat je zien hoe gemeenten kosten, tijd en geld kunnen besparen. Zo gaat 2026 minder, of misschien wel helemaal geen, pijn doen.

Voorbeeld inhuur derden

Een flinke hap uit de kosten bij gemeenten is de inhuur van derden. Dat lijkt me een leuk voorbeeld om mee te starten. Bij meer en meer gemeenten is dit een jaarlijks toenemende post.

Als we inhuur derden uitdrukken in geld, dan doen we dit op basis van P x Q: Price x Quantity. Of in het Nederlands – want daar bevinden we ons tenslotte – P x K: Prijs x Kwantiteit. (Je kent het waarschijnlijk beter als ‘Uurtje - Factuurtje’.) En ik durf mijn handen ervoor in het vuur te steken. Jij kan nu minstens één consultancytraject in jouw gemeente noemen, maar waarschijnlijk meer, die eindeloos duurde en afgerekend werd op basis van – we houden het lekker oer-Hollands: P x K.

Goed om te melden: ik praat hier niet over de inhuur om die ene zieke collega te vervangen of die medewerker die net van baan is gewisseld. Want dat zijn ‘productie-uren’ die opgevangen moeten worden. Nee, ik heb het over de P x K consultancy-uren die horen bij adviesopdrachten, implementatietrajecten en organisatie-ontwikkeltrajecten. Ja, je weet precies waar ik het over heb hè?

Hoe bespaar je op inhuur derden?

Eén manier om absoluut kosten te besparen: stap af van P x K bij inhuur derden. Hoe je dat doet? Stel als gemeente de voorwaarde dat de dienst geoffreerd moet worden op basis van een vaste prijs – al dan niet met een clausule over meerwerk op basis van een inspanningsverplichting.

Ware magie

Wanneer je deze systematiek toepast, ontstaat er ware magie:

Scherpere offertes
Snellere realisatie van projecten
Nauwkeurigere aansturing
Betere evaluatie en
Afspraken worden op wonderbaarlijke wijze ineens wél nagekomen

Hoe kan dat? Omdat de ‘derde partij’ er nu geen enkel belang meer bij heeft om extra uren te verkwisten aan uitgestelde vergaderingen, coulance bij de aansturing en het nakomen van afspraken et cetera.

Dit is on-mogelijk

Oehhhh, en menig consultant en consultancybureau (waar ik zelf ook onderdeel van ben) voelt nu weerstand in iedere vezel. En wat zullen ze allemaal roeptoeteren dat dit onmogelijk is. Maar het kan. Echt. En gemeente, JIJ bent opdrachtgever én ja, je gaat er – veel – geld mee besparen.

Hoe ik dat zo zeker weet? Puur op basis van ervaring. Mijn hele leven (20+ jaar ervaring hier 🙋🏻‍♂️) heb ik al de rol van consultant/adviseur. Eerst in loondienst, wat ik later verruilde voor mijn eigen bedrijf Step in Control. In loondienst brachten de organisaties waar ik voor werkte ‘de klant’ (lees: gemeente) P x K in rekening. In de afgelopen 12 jaar brengen we bij Step in Control in 95% van de gevallen een offerte uit op basis van een vaste prijs.

En ja, daarmee kunnen wij nog steeds onze boterham smeren en beleggen (en daar is ook niets mis mee). Maar ik verzeker je dat al onze klanten op basis van een vaste prijsstelling, zowel financieel als bedrijfsmatig, beter af zijn dan op basis van P x K.

Zo bereid je je voor op het ravijnjaar

Dus de tip waar jij je voordeel mee kan doen om je voor te bereiden op het ravijnjaar:

➡️ Bekijk kritisch de post inhuur derden. Stap af van P x K en werk op basis van een vaste prijsstelling. Zo realiseer je de eerste besparing.

Voor de lezer die het stuk hierboven onzin vindt…

Inhuur ter vervanging of vanwege capaciteitsproblemen is feitelijk al werken met een vaste prijs. Want ook al is dit ogenschijnlijk P x K, als het contract voor een bepaalde periode met bepaalde uren én tegen een vastgesteld tarief is, dan is dit feitelijk een vaste prijsafspraak.

En als jij nu roept: “Ja, maar een vaste prijs is óók gewoon een vorm van P x K.” Dat klopt. Jij hebt gelijk. (Omdat de vaste prijs op basis hiervan berekend wordt.) Maar… Door de vaste prijs als één bedrag te noemen, zie je dat dit in praktijk leidt tot lagere offertebedragen en de eerdergenoemde voordelen.

Ps: En hoe harder de organisatie die je wilt inhuren roept dat een vaste prijs onmogelijk is… juist ja, hoe meer jij gelijk hebt dat het wél kan.

De afgrond in of toch niet?

Dus dat ravijnjaar in 2026? Ik ben er niet zo bang voor. Ook voor jouw gemeente zijn er genoeg mogelijkheden om niet die afgrond in te storten, maar om je er voldoende op voor te bereiden. In de komende weken volgen er meer voorbeelden in mijn blogs. Heb je nu al een vraag of uitdaging? Dan weet je me te vinden.